انرژی باد، انرژی طبیعی پایدار
افزایش جمعیت جهان، نیاز به توسعه پایدار انرژی را روز به روز بیشتر از قبل کرده است. همچنین افزایش و کاهش سطح ذخایر انرژی فسیلی، توجه دولت ها و مراکز تحقیقاتی دنیا را به سمت انرژی های تجدیدپذیر جذب کرده است. در این میان انرژی باد، یکی از مهم ترین گونه های انرژی است و بهره برداری از قدرت آن در دنیا روز به روز در حال افزایش است.
استفاده از انرژی باد در کاهش هزینه ها و میزان تخریب محیط زیست و منابع زیستی بسیار موثر است. بنا به اهمیت این انرژی است که 15 ژوئن مقارن بـا 25 خـرداد، از سوی «انجمـن انـرژی بادی اروپا و شورای جهانی انرژی باد» روز جهانی باد نام گذاری شده است. این روز برای آگاهی رسانی درباره نقش و اهمیـت باد است که در اکوسیستم های مختلف و تغییرات آب و هوایی، منبعی پایـان ناپـذیر دارد و در تولیـد انـرژی پـاک و رایگـان، استفاده می شود. شناخت و استفاده خردمندانه از این نیروی شگرف طبیعی، می تواند چهره کنونی جهان را دگرگون کند. در پرونده امروز، به بررسی نیروی پایدار و طبیعی باد می پردازیم.
وضعیت جهانی استفاده از انرژی باد
در دهـه اخیـر، انـرژی بـادی در اروپـا از یـک فنـاوری حاشـیه ای بـه یـک صنعت تبدیـل شـده اسـت کـه بخشـی از انـرژی مـورد نیـاز اروپـا را بـدون ایجـاد آلایندگـی زیسـت محیطـی، بـا قابلیـت رقابـت اقتصـادی تأمیـن مـی کنـد. هم اکنون سـازندگان بهترین توربیـن های بـادی در بازار جهانی، اروپایـی هـا هستند که در حـال فعالیـت گسـترده در سـطح بیـن المللـی اند و فعالیـت هـای تحقیقاتـی و توسـعه فناوری بـا بهتریـن کیفیـت در این قاره در حـال انجـام اسـت.
ایـن توسـعه خیـره کننـده، باعـث افزایـش قابـل توجـه نقـش صنعـت انـرژی بـادی در اقتصـاد اروپـا و ایجـاد درآمـد در مناطـق مختلـف، ایجـاد چنـد صـد هـزار اشـتغال تخصصـی و همچنیـن کاهـش وابــستگــــی اروپـا بـه واردات نفـت شـده اسـت. لیکـن در سـال هـای اخیـر رقابـــت بیـن المللـی در صنعـت انـرژی بـادی بـه شـدت افزایـش یافتـه است. حدود 80 درصد شـرکت هـای اروپایـی فعـال در انـرژی بـادی، حضـور تجـاری دارند و دارای مراکـز سـاخت در خـارج از اروپـا هستند. همچنین در میـان 10 سـازنده بـزرگ توربیـن بـادی در جهـان، پنج شـرکت درجامعـه اروپـا قـرار دارنـد!
چرا باید از انرژی باد، استفاده بهینه کرد؟
یکی از مهم ترین عوامل آلوده کننده محیط زیست به خصوص در کشور ما ایران، مصرف انرژی فسیلی است اما با اجرای اصول پایداری محیطی (حفظ سرمایه های طبیعی) می توان با این مشکل مبارزه کرد و این، ایجاب می کند ما انسان ها در مصرف منابع، حد و اندازه را رعایت کنیم و بیشتر از آن چه سیستم های طبیعی می توانند فراهم کنند، مصرف نکنیم. به همین منظور امروزه کشورهای اروپایی، به میزان قابل توجهی بر انرژی های نو متمرکز شده اند.
توربین های بادی و تولید برق
با توجه به روند روزافزون استفاده از انرژی های نو، باید حرکتی در تولید این گونه انرژی ها انجام شود تا در صورت بروز بحران انرژی در جهان، برای تامین بخشی از انرژی استفاده شوند. یکی از این راه ها تولید برق توسط توربین های بادی است. استفاده از این فناوری به دلیل نیاز نداشتن به سوخت، تامین بخشی از تقاضای انرژی برق، کمتر بودن نسبی قیمت انرژی باد نسبت به انرژی فسیلی در بلند مدت، تنوع بخشیدن به منابع انرژی و ایجاد سیستم پایدار انرژی، بی نیازی به آب، بی نیازی به فضای زیاد و از همه مهم تر آلوده نشدن محیط زیست دارای اهمیت است.
اشتغال‌زایی
انـرژی بـادی نـه تنهـا در تولیـد توربیـن و انـرژی الکتریکـی بلکـه در صنایـع متعـدد و دیگر بخـش هـای اقتصـادی ایجـاد اشـتغال می کند. در سـال 2016 میـلادی، صنعـت انـرژی بـادی در جامعـه اروپـا به صـورت مسـتقیم و غیـر مسـتقیم تعـداد 712.262 اشـتغال مولـد ایجاد کرد.
کمک به اقتصاد
امروزه نقش صنعت انرژی بادی فراتر از تولید انرژی الکتریکی پاک است و موتور محرک توسعه صنعتی و اقتصادی کشورها به شمار می آید. کشف بیش از پیش قدرت انرژی باد، می تواند سیستم های تولید انرژی را تغییر و اقتصـاد جهان را رشد دهد؛ به طور مثال در سال 2017 میلادی سهم مستقیم این صنعت در اقتصاد جامعه اروپا حدود 36 میلیارد یورو بوده است. در بیش از 80 کشور در سراسر جهان، برای تولید انرژی به ویژه برق، از ایـن منبـع پـاک و تجدیـد پذیر استفاده می شود.
مزایا و معایب استفاده از انرژی باد
مزایا
۱- استفاده از انرژی تجدیدپذیر موجود در طبیعت و صرفه‌جویی در هزینه‌های سوخت فسیلی
۲- کمک به کاهش آلودگی محیط زیست و ایجاد محیط نشاط آور برای زیستن
۳- ایجاد جاذبه‌های گردشگری در جوار مزرعه‌های بادی
۴- قطع وابستگی تولید برق به مسائل سیاسی دنیا از بابت تغییر قیمت نفت
۵- پایین بودن هزینه‌های جاری نیروگاه‌های بادی در مقایسه با بقیه نیروگاه‌های فسیلی
۶- امکان نصب سریع هر دستگاه توربین بادی و بهره‌برداری در زمان بسیار کوتاه
۷- کمک به اشتغال بیشتر در داخل کشور و راه گشایی برای فرصت‌های مطالعاتی و پژوهشی
8- امکان استفاده از زمین های اطراف توربین‌های بادی برای مصارف کشاورزی و دامداری
معایب
1- وزش باد غیر قابل پیش‌بینی است، بنابراین به تنهایی قابل اعتماد نیست.
2- توربین‌های بادی، آلودگی صوتی ایجاد می‌کنند.
3-امکان نصب توربین‌های بادی بزرگ در نزدیکی مناطق مسکونی وجود ندارد.
4-نصب توربین‌های بادی هزینه اولیه زیادی نیاز دارد.
5-توربین‌های بادی بسیار آسیب پذیر هستند. (برخورد صاعقه، بادهای شدید و …)
6-مزارع بادی بزرگ روی محیط زیست آثار مخربی می‌گذارد. (احتمال برخورد پرندگان، تغییرات باد و …)
چشم انداز انرژی بادی در ایران
در وزارت نیرو، نصب پنج هزار مگاوات نیروگاه تجدید پذیر در قانون برنامه پنجم توسعه هدف گذاری شده که از این میزان 4500 مگاوات آن برای توسعه باد در نظر گرفته شده است. می‌توان گفت در آینده حدود چهار هزار مگاوات بازار برای توسعه بخش خصوصی وجود خواهد داشت.
سیاست کلان کشور ما در چشم انداز برنامه‌های آتی بر افزایش نقش بخش‌های غیر دولتی استوار شده است. با فعال شدن بخش خصوصی در عرصه احداث نیروگاه‌های بادی که جذابیت‌های فراوانی برای بخش خصوصی دارد، توان مالی، فنی و مدیریتی کشور افزایش می‌یابد و با شروع پروژه‌ها و فعالیت‌های جدید، عملا بخش خصوصی به کمک بخش دولتی می آید و کل کشور از این مشارکت سود خواهد برد.
همچنین باید توجه داشت که نیروگاه‌های بادی به سرمایه اولیه زیادی نیاز دارند؛ بنابراین تامین سرمایه اولیه در این طرح‌ها از مشکلات اجرایی آن‌هاست. استفاده از سرمایه‌گذاری‌های غیر دولتی در اجرای طرح‌ها کمک شایانی به دولت خواهد کرد، چرا که توسعه انرژی‌های نو و به ویژه انرژی بادی که تجاری‌ترین نوع آن‌هاست به صراحت در اسناد و قوانین ملی بالادستی و سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری تدوین شده است. ایجاد هر اشکالی در سیستم عرضه انرژی، اختلال و آسیب‌های پر دامنه‌ای را در تمام بخش‌های اقتصادی و اجتماعی بر جای خواهد گذاشت.
به همین دلیل کشورها تنوع بخشی به منابع انرژی را جزو اصلی‌ترین راهبردهای خود قرار می‌دهند تا از وابستگی به یک یا دو نوع انرژی به شدت احتراز کنند و آسیب پذیری خود را به حداقل ممکن کاهش دهند. بر این اساس باید از کلیه منابع انرژی در دسترس و قابل حصول، از جمله انرژی‌های تجدید پذیر، انرژی مصرفی مورد نیاز کشور خود را تامین کنیم و با ایجاد تنوع در منابع انرژی، پایداری بیشتری به سیستم انرژی کشور ببخشیم.
اگرچه ایران در زمره کشورهایی که متعهد به کاهش انتشار گازهای آلاینده و گلخانه‌ای هستند، محسوب نمی‌شود ولی از هم اکنون براساس سیاست‌های مصوب، خود را متعهد به حفاظت از کره زمین، اتمسفر ومحیط زیست می داند و بر تولید انرژی از منابع تجدید پذیر از جمله انرژی بادی تاکید می کند. به طور کلی با جایگزینی هر یک درصد انرژی برق بادی با انرژی برق تولیدی، از نیروگاه‌های سوخت فسیلی می‌توان حدود 3 درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای کاست. اشتغال زایی و تحول اجتماعی در مناطق محروم نیز از مباحث مورد توجه برای توسعه انرژی‌های نو در کشور است.
از آن جا که غالبا نقاط بادخیز ایران در مناطقی واقع اند که از نظر توسعه اجتماعی محروم به شمار می‌روند بنابراین توسعه نیروگاه‌های بادی مستقیما در شرایط اجتماعی این مناطق تحول ایجاد خواهد کرد. بازار نیروگاه‌های بادی در ایران رو به شکوفایی است و ورود به این بازار می‌تواند آینده خوبی را در دراز مدت برای سرمایه گذاران تضمین کند. بنابراین اگر به ایران به صورت پایگاهی برای تولید تجهیزات و تامین نیروی انسانی متخصص نگریسته شود بازارهای کشورهای منطقه می‌توانند مورد توجه قرار گیرند.
